Ανακήρυξη της Γέφυρας του Γοργοποτάμου ως στοιχείου της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNES

Ήρθε στην επικαιρότητα ξανά αυτές τις μέρες η πρόταση για την ανακήρυξη της Ιστορικής Γέφυρας του Γοργοποτάμου ως στοιχείου της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Κάνουμε μια γενικότερη αναφορά και αναδρομή στην υπόθεση και τη διαδικασία ανακήρυξης, επισημαίνοντας κάποια χαρακτηριστικά της:
Η ανατίναξη της Γέφυρας του Γοργοποτάμου είναι διεθνώς αναγνωρισμένη ως γεγονός και πράξη αντίστασης, που συνέβαλε τα μέγιστα στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Είναι μια από τις μεγαλύτερες πράξεις δολιοφθοράς, το μεγαλύτερο σαμποτάζ σε όλη τη σκλαβωμένη Ευρώπη κατά τη διάρκεια του Πολέμου. Καθυστέρησε τους Γερμανούς να μεταφέρουν εφόδια στο εκστρατευτικό τους σώμα, το οποίο πίεζε τους Συμμάχους στη βόρεια Αφρική, και έδωσε κουράγιο στο δοκιμαζόμενο ελληνικό λαό, σε μία κρίσιμη φάση του συμμαχικού αγώνα προκαλώντας το θαυμασμό όλης της κατεχόμενης Ευρώπης.

Το 1982, με απόφαση της τότε κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, καθιερώθηκε η επέτειος της ανατίναξης της Γέφυρας ως επίσημη γιορτή της Εθνικής Αντίστασης στην Ελλάδα. Επίσης με την Υπουργική Απόφαση ΥΠΠΕ/1419/27429/27-6-1984, ΦΕΚ 494/Β/24-7-1984, χαρακτηρίστηκε η Γέφυρα του Γοργοποτάμου ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο και η γύρω περιοχή ως ιστορικός τόπος, σε μια ακτίνα 500 μ. από το μέσο της γέφυρας.

Όμως αυτό δεν αρκεί. Ως Οικολόγοι Πράσινοι με ανακοίνωσή μας στις 19/11/2008 είχαμε τονίσει ότι είναι καιρός και υποχρέωση της τοπικής κοινωνίας και της πολιτείας, να προωθήσουν την πρόταση για την ανακήρυξη της ιστορικής Γέφυρας του Γοργοποτάμου ως στοιχείου της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Τονίζαμε ότι «δεν θέλουμε η γέφυρα του Γοργοποτάμου να θυμίζει απλώς τον πόνο και την καταστροφή, που προκάλεσε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος και ο φασισμός, αλλά να λειτουργήσει και ως σύμβολο για έναν ειρηνικό κόσμο και ως πρόσκληση για την προετοιμασία όλων μας για την ειρήνη, καθώς και ως γέφυρα διαλόγου μεταξύ των πολιτισμών. Ως γέφυρα, επίσης, μεταξύ της κοινωνίας και της φύσης, ιδιαίτερα σήμερα που η ανθρωπότητα οδηγεί το κλίμα και τα οικοσυστήματα σε μια πρωτοφανή κρίση, η οποία θα πλήξει πρώτα από όλα τις ανθρώπινες κοινότητες».

Παρά την προβολή που είχε η πρόταση από τα τοπικά Μέσα Ενημέρωσης, δεν έτυχε του ανάλογου ενδιαφέροντος από τις τοπικές αρχές, την τότε Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, την ΤΕΔΚ και τους Δήμους, όπως θα περίμενε κανείς, για να ετοιμαστεί ο φάκελος και να προωθηθεί αρμοδίως. Μετά από ένα χρόνο με ικανοποίηση είδαμε, κατά τον εορτασμό της επετείου της Εθνικής Αντίστασης τον Νοέμβριο του 2009, την υιοθέτηση της πρότασης από δύο βουλευτές του νομού μας, την κυρία Μπατζελή και τον κ Σταικούρα. Πριν λίγες μέρες η βουλευτής κυρία Μπατζελή δημοσιοποίησε επιστολή της, την οποία έστειλε στη Γενική Γραμματέα Πολιτισμού, για την «επανακήρυξη της Γέφυρας του Γοργοποτάμου ως ιστορικού διατηρητέου μνημείου», για τη «διεκδίκηση του Σήματος Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Κληρονομιάς» και για την ένταξή της «στον Κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Unesco». Ο Δήμος Λαμιέων επίσης έχει υιοθετήσει την πρόταση σε σχετική συζήτηση στο Δημοτικό Συμβούλιο.

Τονίζουμε ότι η «Γέφυρα του Γοργοποτάμου» ανταποκρίνεται στα κριτήρια που θέτει η Έκθεση 2000/2036(ΙΝΙ) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την προστασία της παγκόσμιας πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς στα Ευρωπαϊκά κράτη: «να αποτελεί σημαντικό παράδειγμα τύπου κτηρίου, αρχιτεκτονικού ή τεχνολογικού συνόλου ή τοπίου που απεικονίζει σημαντική ή σημαντικές φάσεις της ανθρώπινης ιστορίας» και επίσης «να συνδέεται άμεσα ή διακριτά με γεγονότα κ.λ.π. εξέχουσας παγκόσμιας σημασίας»

Αναλυτικά τί σημαίνει αυτό:

Το 1972, η Γενική Συνέλευση της UNESCO ενέκρινε τη Σύμβαση για την προστασία της παγκόσμιας πολιτισμικής και φυσικής κληρονομιάς. Το κείμενο αυτό υπέγραψαν από τότε 158 κράτη, μεταξύ των οποίων και όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Στο πλαίσιο της Σύμβασης αυτής, οι χώροι με «εξαιρετική οικουμενική αξία» (π.χ. από ιστορική, καλλιτεχνική, επιστημονική, αισθητική ή ανθρωπολογική άποψη), μπορούν να εγγράφονται στον Κατάλογο της παγκόσμιας κληρονομιάς και να τυγχάνουν έτσι ειδικής προστασίας. Στα υπογράφοντα κράτη εναπόκειται να επιλέγουν στο έδαφός τους πολιτισμικά και φυσικά μνημεία εξαιρετικής αξίας και να προτείνουν την εγγραφή τους στον Κατάλογο της παγκόσμιας κληρονομιάς. Η Επιτροπή της Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, όπου μετέχουν εμπειρογνώμονες από 21 χώρες, επιλεγμένοι από τα υπογράφοντα κράτη, αποφασίζει κάθε χρόνο ποιοι χώροι θα περιληφθούν σ’ αυτό τον Κατάλογο.

Υπογράφοντας τη Σύμβαση, κάθε κράτος αναλαμβάνει να προστατεύει και να συντηρεί τα στοιχεία εκείνα της παγκόσμιας κληρονομιάς που βρίσκονται στο δικό του έδαφος και να μην λαμβάνει εκ προθέσεως μέτρα ικανά να τα βλάψουν άμεσα ή έμμεσα. Αφετέρου, η Σύμβαση υποχρεώνει τη διεθνή κοινότητα να συνεργάζεται για την προστασία της παγκόσμιας κληρονομιάς και να βοηθάει κάθε κράτος που το ζητεί, στην καταγραφή, προστασία, συντήρηση και παρουσίαση των στοιχείων της παγκόσμιας κληρονομιάς.

Η αποτελεσματική εφαρμογή της Σύμβασης προϋποθέτει τακτικές εκθέσεις εκ μέρους των συμβαλλομένων κρατών σχετικά με τα νομοθετικά και διοικητικά μέτρα που έχουν λάβει και σχετικά με τις εμπειρίες που αποκτήθηκαν.

Για την ένταξη στον κατάλογο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς, και για λογαριασμό της UNESCO, γνωμοδοτεί το ICOMOS.Το Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων και Τοποθεσιών, ICOMOS, από τα αρχικά της ονομασίας του στην αγγλική INTERNATIONAL COUNCIL ON MONUMENTS AND SITES, είναι ο πιο έγκυρος διεθνής επαγγελματικός Μη Κυβερνητικός Οργανισμός, που έχει ως σκοπό την προώθηση της θεωρίας της μεθοδολογίας, της τεχνολογίας και της ενημέρωσης για την προστασία και την ανάδειξη των ιστορικών μνημείων και τοποθεσιών των χωρών του κόσμου.

Το ICOMOS έχει μέλη ειδικούς επιστήμονες από όλο τον κόσμο και δραστηριοποιείται σε 104 χώρες στις 5 ηπείρους και είναι ο τεχνικός σύμβουλος της σε θέματα προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς. Με αυτήν την ιδιότητά του, εξετάζει τις προτάσεις των χωρών-μελών της UNESCO για την εγγραφή εθνικών μνημείων στον Κατάλογο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς (Φυσικής και Πολιτιστικής). Τα τελευταία χρόνια, το Ελληνικό Τμήμα του ICOMOS απέκτησε μόνιμη έδρα στην Αθήνα

Στην Ελλάδα έχουν ενταχθεί στον κατάλογο 17 μνημεία – αρχαιολογικοί χώροι, μεταξύ των οποίων οι Δελφοί, το Άγιον Όρος, η Ολυμπία, οι Μυκήνες, η Βεργίνα κ.ά. Υποψήφια ελληνικά μνημεία για ένταξη στον Κατάλογο της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, είναι οι Φίλιπποι, η Νικόπολη, το φαράγγι της Σαμαριάς, το Λαύριο, το Εθνικό Πάρκο της Δαδιάς στο Σουφλί, οι Πρέσπες με τα βυζαντινά μνημεία που βρίσκονται στον περιβάλλοντα χώρο, το όρος Όλυμπος κι η Κνωσός, εξαιρετικά μνημεία της φύσης ή της ανθρώπινης δημιουργίας, ανάλογα με την περίπτωση.

Για μας η ανακήρυξη αυτή σηματοδοτεί και την διαφορετική προσέγγιση και διαχείριση, με όρους ήπιας βιώσιμης προόδου και ευημερίας, της ευρύτερης περιοχής του Γοργοποτάμου και της Οίτης.

Στέφανος Σταμέλλος
Μέλος των Οικολόγων Πράσινων
το είδα εδώ